مقدمه
سیستم تعلیق یا فنربندی خودرو بخشی از اتومبیل است که از انتقال تکان‌های ناشی از حرکت خودرو روی سطوح ناهموار به بدنه و سرنشینان جلوگیری می‌کند. بدنه در اینجا به معنی اتاق، شاسی و تمام متعلقات آن است. این سیستم که شامل قطعات اصلی فنرها، کمک فنرها، ستون‌های نگه‌دارنده و چرخ‌ها می‌شود و اتصال چرخ‌ها و محورهای عقب و جلو را با شاسی برقرار می‌کند، دو وظیفه‌ی اصلی دارد. یکی دریافت تکان‌ها، ارتعاش‌ها و نوسان‌هایی که از حرکت در سطوح مختلف جاده به چرخ‌ها وارد می‌شود و دیگری ارتقای عملکرد چرخ‌ها و ایجاد اصطکاک مناسب لاستیک آن‌ها با سطح جاده و در نتیجه کنترل راحت‌تر خودرو.
سیستم تعلیقی که در حال حاضر در خودروها می‌بینیم انواع مختلف و اجزای بسیاری دارند. اجزایی که هریک وظیفه خاص خود را برعهده دارند و نبود یا خرابی هرکدام کل تعلیق خودرو را مختل می‌کند، ایمنی خودرو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و فرمان‌پذیری خودرو را آسیب می‌زند. اجزایی مانند بازوی آزاد، بازوی خمیده، بازوی پیت-من، بازوی دنباله‌دار، بازوی فرمان اکسل، میله الصاقی، میله پنهارد، شاه پین و بازوی کنترل. این قطعات در خودروها و سیستم‌های تعلیق مختلف کم و زیاد می‌شوند اما به‌طور کلی چند جزء مهم در بیشتر سیستم‌های تعلیق وجود دارد. طبق یکی از این اجزاست. در این مبحث قصد داریم درباره وظایف طبق خودرو و اهمیت آن در سیستم تعلیق بیشتر بدانیم.
طبق خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
شاخصه اصلی سیستم تعلیق خودرو با تمام اجزا و قطعاتش، متحرک بودن همه این بخش‌هاست. به این ترتیب که این قطعات متحرک سیستم تعلیق، با حرکت متداول طولی، عرضی و دورانی خود ارتعاشات و ضربات ناشی از حرکت خودرو در مسیرهای ناهموار را جذب می‌کنند تا شاسی که قطعه‌ای ثابت و انعطاف‌ناپذیر و سخت است، دچار تنش نشود. در واقع شاسی به‌دلیل یک‌تکه و غیرمتحرک بودنش، در چنین مسیرهایی دچار کوبش و لرزش بسیار می‌شود اما، سیستم تعلیق از انتقال این ضربات به شاسی ممانعت می‌کند. در نتیجه این سیستم نیاز به یک رابط مخصوص دارد که اتصالش را با شاسی برقرار کند. این رابط که یکی از اجزای سیستم تعلیق است، طبق نام دارد. طبق اتصال بخش ثابت خودرو یعنی شاسی را با سیستم متحرک تعلیق برقرار می‌کند. بنابراین باید از قدرت و استحکام لازم برخوردار باشد. چرا که تحت فشار و نیروی بسیاری قرار می‌گیرد. این قطعه فلزی ضمن برقراری اتصال شاسی به سیستم تعلیق، نیروهای عرضی وارده به جاده را نیز دفع می‌کند و مانع از انتقال آن‌ها به شاسی می‌شود.
ساختار طبق خودرو و نحوه عملکرد آن
طبق خودرو یا بازوی کنترل آن که قطعه‌ای فلزی و ساخته‌شده از آلیاژ فولاد مستحکم است، عموما به شکل حرف A انگلیسی یا به‌اصطلاح جناغی ساخته می‌شود. به این ترتیب دارای دو محور و یک رأس است. دو محور طبق دارای بوش‌های مخصوص لاستیکی است که به بوش طبق معروف هستند. این بوش‌ها که درون یک بوش فلزی قرار گرفته‌اند وسیله اتصال طبق به شاسی هستند. رأس طبق نیز محل اتصال آن به سیستم تعلیق است که این اتصال از طریق سیبک برقرار می‌شود. در ادامه طبق به سگ‌دست و میل موج‌گیر متصل شده تا اصلی‌ترین اجزای سیستم تعلیق در کنار هم قرار بگیرند.
البته نوع دیگری از طبق نیز وجود دارد که به آن طبق محوری گفته می‌شود و به‌صورت یکپارچه است. در این ساختار بوش‌های طبق یا بوش‌های محوری دو سر طبق و محل اتصال سیبک در وسط آن قرار می‌گیرد. البته در طبق‌های محوری اتصال سیبک الزاما در وسط طبق نیست و گاهی به یک سمت تمایل دارد که این بستگی به نوع سیستم تعلیق خودرو خواهد داشت. دفع نیروهای عرضی وارده به شاسی، به وسیله همین اتصال به سیبک و سگ‌دست صورت می‌گیرد. به این ترتیب که نیروی وارده به شاسی از طریق بوش‌ها به طبق و از طبق به سیبک و سگ‌دست منتقل می‌شود. در نهایت به میل موج‌گیر و فنرها رسیده و به‌صورت دمپ شده مجددا به شاسی می‌رسد.
بوش طبق
بوش طبق و نوع اتصال آن را می‌توان به مفصل زانو تشبیه کرد. به این معنی که در این اتصال قابلیت چرخش وجود ندارد و تنها می‌تواند مانند یک اتصال زانویی باز و بسته شود. بوش طبق معمولا از جنس لاستیک است که برای محافظت بیشتر درون یک بوش نازک فلزی قرار می‌گیرد. بوش طبق ضمن برقراری اتصال طبق به شاسی، سر و صدای ناشی از حرکت قطعات و لرزش آن‌ها را نیز کنترل می‌کند. به این معنی که معمولا در زمان انتقال ضربات مقداری از نیروی وارده از سوی آن‌ها را جذب می‌کنند که این توانایی را به‌واسطه جنس لاستیکی‌شان دارا هستند. بوش‌ها گاهی به شکل استوانه هستند و نقش محور را ایفا می‌کنند. این محورهای لاستیکی مانند رباط‌ها در بدن، اتصال قطعات فلزی سیستم تعلیق را برقرار می‌نمایند.
سیبک طبق یا سیبک تعلیق
سیبک که مانند مفصل ران قابلیت چرخش را نیز در عین باز و بسته شدن دارد، از یک گوی فلزی دسته‌دار تشکیل شده است که می‌تواند درون محفظه فولادی‌اش حرکت کند. اطراف محفظه فولادی و گوی فلزی با لاستیک محکم پوشیده شده است. یک سر سیبک به چرخ‌ها و سر دیگر آن به طبق‌های سیستم تعلیق متصل است. به این ترتیب سیبک همزمان وظیفه اتصال طبق و چرخ‌ها به سیستم تعلیق را دارد. سیبک معمولا تنها در چرخ‌های جلویی کار گذاشته می‌شود. نکته دیگر اینکه سیبک سیستم تعلیق یا سیک طبق با سیبک فرمان که وظیفه اتصالات میل فرمان را بر عهده دارد متفاوت است.